Czy w szkołach nadal śpiewa się cztery zwrotki hymnu? O wychowaniu patriotycznym w praktyce

Hymn państwowy jest jednym z najważniejszych znaków tożsamości i jedności narodowej. „Mazurek Dąbrowskiego” rozbrzmiewał w chwilach przełomowych – od powstań narodowych, przez święta państwowe, po mecze reprezentacji Polski. Jednak dziś, mimo że hymn wciąż pojawia się w szkołach, coraz częściej śpiewa się tylko jego pierwszą zwrotkę, a głębsze rozumienie treści pieśni zanika. Przypomina o tym ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej – zał. 4 do ustawy stanowi, że hymn składa się z czterech zwrotek i refrenu.

Szkoła do hymnu – tradycja czy jednorazowy gest?

Co roku, w ramach akcji Ministerstwa Edukacji „Szkoła do hymnu”, uczniowie o godz. 11:11 w dzień najbliższy 11 listopadowi, gromadzą się w szkołach, by wspólnie odśpiewać „Mazurka Dąbrowskiego”. W ostatnich latach wzięło w niej udział ponad 20 tysięcy placówek w całym kraju. To piękna inicjatywa, zapoczątkowana jeszcze przez Rząd Zjednoczonej Prawicy, ale wielu pedagogów zwraca uwagę, że czasem ogranicza się do odśpiewania pierwszej zwrotki i refrenu.

Uczniowie znają pierwszą zwrotkę, ale rzadko cztery

Podziel się cytatem

– wskazują uczniowie jednej ze szkół.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Cztery zwrotki – lekcja historii i duchowości

Cztery zwrotki hymnu zawierają głębokie przesłanie. Pierwsza – „Jeszcze Polska nie zginęła…” – wyraża wiarę i nadzieję na odrodzenie narodu. Druga – „Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę…” – mówi o wierności i waleczności Polaków. Trzecia – „Jak Czarniecki do Poznania…” – przypomina o tradycji rycerskiej i bohaterstwie przodków. Czwarta – „Już tam ojciec do swej Basi…” – ukazuje wymiar rodzinny i duchowy, w którym historia splata się z codziennym życiem.

Hymn nie jest tylko utworem wojennym, lecz pieśnią wiary w opatrzność i odrodzenie narodu

Podziel się cytatem

– podkreśla katecheta z jednej ze stołecznych szkół średnich.

Czy uczniowie rozumieją hymn?

Reklama

Niestety, wielu uczniów nie rozumie pełnej treści hymnu podczas śpiewu na lekcji muzyki. Archaiczny język i brak kontekstu historycznego utrudniają poznanie przesłania. Dlatego też, dotychczasowa podstawa programowa z języka polskiego przewiduje, że hymn omawia się na lekcjach języka polskiego w formie analizy tekstu. To nie tylko nauka słów – to wychowanie w szacunku, pokorze i dumie narodowej.

Hymn i wartości chrześcijańskie

Hymn ma również wymiar chrześcijański. Wyraża nadzieję w trudnych chwilach, podobnie jak modlitwa, a w polskiej tradycji patriotyzm i wiara były nierozerwalne: „Bóg, Honor, Ojczyzna”. Szkoła, poprzez hymn, może przekazywać te wartości, nie narzucając światopoglądu.

Duchowy patriotyzm uczy dzieci wrażliwości na dobro wspólne i wierności ideałom

Podziel się cytatem

– jednym głosem mówią polonista i katecheta szkolny.

Nowe pokolenie – tradycyjne formy wychowania patriotycznego

Dziś dzieci obcują z patriotyzmem także poprzez media i kulturę masową. TikTok i serwisy streamingowe mogą pomagać w popularyzacji symboli narodowych, ale także rozmywać ich znaczenie. Dlatego warto promować dobre praktyki: szkoły, w których uczniowie uczą się wszystkich zwrotek hymnu, poznają jego historię, uczestniczą w konkursach muzyczno-historycznych.

Hymn jako zobowiązanie wobec przyszłych pokoleń

Hymn pozostaje żywym znakiem wspólnoty. Jak przypominał Jan Paweł II:

Naród, który traci pamięć, traci sumienie.

Podziel się cytatem

Nie można więc ograniczać hymnu do formalności – warto odkrywać jego duchowy wymiar. Jeśli dzieci będą znały cztery zwrotki „Mazurka Dąbrowskiego”, będą znały cztery filary polskości – wiarę, nadzieję, odwagę i miłość Ojczyzny. To zobowiązanie nie tylko wobec historii, lecz także wobec przyszłych pokoleń.